De tijd rond Kerst en Oud & Nieuw is een schitterende tijd om plannen te maken. Ik vind dat altijd erg leuk: om te proeven wat ik graag zou willen doen, en om te kijken wat er voor nieuwe ontwikkelingen in het verschiet liggen.
Maar er zit ook een andere kant aan plannen maken. We leven in een samenleving, waarin je steeds wordt geacht te groeien en te veranderen. De plaats waar je nu staat, is eigenlijk niet goed genoeg, nee, je moet vooruit, het moet anders, het moet beter.
Ontevredenheid
En dit werkt maar al te makkelijk ontevredenheid in de hand. Een gevoel van mislukking, als de dingen niet zo lopen zoals je zou willen. Een gevoel van haast, want de tijd is beperkt, en je wilt toch wat bereiken in je leven.
Met andere woorden: de mooie, creatieve, oorspronkelijke impuls om als een kind te spelen en te bouwen verwordt tot een haastige, gestresste drang om steeds maar verder te reiken, en niet blij te zijn met datgene wat er is.
Slavendrijvers
En zo krijgt het maken van plannen al snel een heel zure kant. In plaats van dat ze je inspireren tot mooie dingen, in plaats van dat ze je vitaliteit en je levensvreugde vorm geven, slaan ze om in slavendrijvers die je voortjagen door het jaar. Plannen worden dingen waar je aan het eind van het jaar ontevreden over bent, omdat je je doelen ‘alweer niet behaald hebt dit jaar’.
Plannen kunnen ook iets krijgen van ‘Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrubt’. Aan het begin van het jaar overschreeuw je jezelf misschien een beetje, daartoe aangemoedigd door trainers, coaches en zelfhulpgoeroes die roepen: ‘Dit wordt jouw jaar’… of iets dergelijks. En aan het eind van het jaar voel je je verdrietig omdat dergelijke nèt iets te grote plannen natuurlijk het falen al in zich meedragen.
Hoe zou je nu op een andere manier over planning kunnen nadenken? Een die recht doet aan de schoonheid van het nieuwe dingen ontwikkelen en het creëren, maar ons niet in de val van het ‘nooit goed genoeg’ laat trappen?
Voor mij is het bij dit soort dingen altijd heel behulpzaam om te denken in twee richtingen, de horizontale en de verticale.
Horizontaal
Allereerst heb je de horizontale lijn. De lijn die in de tijd loopt van A naar B. Dat is de lijn van het leven, zoals we die normaal gesproken beleven. Je wordt geboren en je gaat dood. En tussen die twee punten speelt ons leven zich af. In die lijn is er sprake van ontwikkeling, van groei, van dingen doen.
In onze samenleving denken we vooral horizontaal, en dat is ook begrijpelijk. Om hier op aarde een normaal functionerend leven te leiden is het goed dat je een dergelijk besef van tijd hebt. En het is mooi om dingen te creëren, en om zelf een ontwikkeling door te maken door je leven heen.
Verticaal
De andere lijn, is de verticale lijn. Dat is de lijn van de eeuwigheid, van de tijdloosheid. Als je besef hebt van deze lijn, dan weet je dat je altijd ‘thuis’ bent. Dat er niets hoeft te gebeuren of te veranderen, om een volledig mens te zijn.
Het is in onze maatschappij minder makkelijk om déze lijn te ervaren in het dagelijks leven. Veel mensen ervaren het gemis van die verticale dimensie, en gaan bijvoorbeeld dagelijks mediteren, of naar een meditatieretraite. Maar zelfs daar ligt het gevaar op de loer, dat je de meditatie gaat gebruiken om ‘van hier naar daar’ te komen. Van een gestresst en onzeker mens, naar een gelukkig en onbezorgd mens, om maar wat te noemen.
En dan vergeten we, dat we nergens heen hoeven, om al thuis te zijn. Juist als we niet meer eisen, dat we nu eindelijk van onze stress en onzekerheid afkomen, kan een diepere ontspanning intreden. Een onvoorwaardelijke omarming van het leven.
Zak aardappelen
En hoe zit het nu met de plannen? Moeten we dan helemaal maar geen plannen meer maken, omdat plannen maken teveel besmet zijn geraakt met onze soms ziekmakende van-hier-naar-daar-cultuur?
Ik denk van niet. Het feit dat je ten diepste al thuis bent, hier en nu, hoe je er ook bij zit, betekent niet dat je als een zak aardappelen op de bank hoef t te gaan zitten, of de hele dag in lotushouding op een meditatiekussen. Integendeel!
We leven altijd op het snijpunt van die twee lijnen, de horizontale en de verticale. En precies op dat punt kunnen we ook plannen maken. Juist het weten, dat er niets hoeft te gebeuren om jou een volledig mens te maken, omdat je op elk moment al helemaal thuis bent, geeft je de vrijheid om te exploreren, en om vrijuit te spelen met de mogelijkheden die het leven voor je in petto heeft.
Dan maak je geen plannen meer, omdat je ‘iemand moet zien te worden’. Je maakt geen plannen, omdat pas als je ze uitgevoerd hebt je eindelijk de moeite waard bent, omdat je pas dan tevreden kunt zijn over jezelf.
Nee, je kunt vrijuit plannen maken, omdat er niets wezenlijks fout kan gaan als je plannen onverhoopt niet lukken. Je hoeft geen identiteit meer op te houden en geen verhalen van geslaagdheid en succes aan jezelf en anderen op te voeren.
Alles is welkom
Dat betekent overigens niet, dat je niet je best meer hoeft te doen, om je plannen te laten slagen. Juist als plannen niet hoeven te lukken om ‘iemand’ te kunnen zijn, kun je je met des te meer verve tegenaan gooien.
En het betekent ook niet, dat je niet blij of trots kunt zijn als iets lukt, of verdrietig of teleurgesteld als iets niet lukt. Dat je als een soort boeddha-achtige zombie met een weëe glimlach op je gezicht door het leven schuift. Helemaal niet!
Juist, als je geworteld bent in de diepte, dan is alles welkom. Dan is verdriet welkom, teleurstelling, schaamte, jaloezie, vreugde. En als alles welkom is, dan is feitelijk niets een probleem. Omdat elke emotie die opkomt ook weer verder stroomt. Je hoeft je er niet aan vast te klampen, je hoeft je er niet mee te identificeren, je hoeft hem niet op te lossen, je hoeft hem niet weg te masseren of weg te wensen.
Ware creativiteit
Het mooie is ook, dat de ware creativiteit juist gaat stromen, als je plannen niet hoeven te lukken, als je niet vastgeroest zit in de horizontale lijn, in het van-hier-naar-daar-denken, in het een ‘identiteit’ moeten hebben om geslaagd te zijn in het leven. Dan pas komen de originele ideeën op, de onverwachte invallen, het ‘out of the box’-denken, het visionaire uitzicht.
Juist de ware creativiteit komt voort uit het niemand hoeven te zijn, nergens hoeven uitkomen, volledig en onvoorwaardelijk thuis zijn in hoe en waar je bent.
Ik wens je een fijne kersttijd en een heel goed 2015!
Simone
