Een mooie metafoor over ‘Acceptatie’ binnen ACT (Acceptance and Commitment Therapy) is de vechtstandschakelaar. (foto www.flickr.com, fotograaf morberg)
Even heel in het kort uitgelegd: je zou je kunnen voorstellen dat in er ergens in je hoofd een schakelaar zit. Als de schakelaar aan staat, dan verzet je je met man en macht tegen je gevoelens. Je vecht er tegen. Stel dat de emotie die bij je opkomt angst is. Als de vechtstandschakelaar aan staat, dan vecht je er tegen. De emotie is volledig onacceptabel voor je. Het resultaat kan zijn:
- boosheid op jezelf over de angst (‘lafbek, waarom ben je toch altijd zo bang’
- boosheid op anderen (‘dit zou niet mogen, ze zouden zich niet zo mogen gedragen dat ik me zo voel’)
- angst (‘me altijd zo bang voelen kan niet goed voor mijn lichaam zijn’)
- wanhoop (‘als ik altijd zo bang blijf, dan gaat het nooit goedkomen met me’)
- schuldgevoel (‘ik zou me niet zo bang moeten voelen, ik ben nou toch inmiddels volwassen’)
of een mix van deze gevoelens tegelijk.
Je zou deze gevoelens secundaire gevoelens kunnen noemen. De primaire emotie is angst, de secundaire emoties die net voorbij kwamen, zijn als het ware de reactie op deze emotie, als de vechtstandschakelaar tenminste aanstaat. Deze secundaire gevoelens vreten aan je. Ze kosten veel energie, ze zijn erg onplezierig en leggen je enorm lam. En daar kan je weer enorm boos en gedeprimeerd van worden. Een vicieuze cirkel is zo geboren (zie voor een uitgebreide uitleg het uitstekende boek van Russ Harris: ‘De valkuil van het geluk’, p. 99)
Als je in een impasse zit, en er graag uit wilt komen, is het goed leren omgaan met secundaire emoties (en dus met de vechtstandschakelaar) erg belangrijk.
Bij veel van ons (bij wie niet, zou je bijna zeggen) staat de vechtstandschakelaar automatisch op ‘aan’. We zijn ons er niet van bewust van. Om hem bewust uit te zetten kan in eerste instantie onwennig zijn.
Dat je de vechtstandschakelaar ‘uit’ zegt, betekent niet dat je je gevoelens leuk of prettig moet vinden. Dat hoeft helemaal niet. Je ervaart ze gewoon, zoals ze zijn. Het is geen probleem om angst te voelen, of onzekerheid. In ACT noem je dat ‘schone pijn’. Het is geen probleem om schone pijn te voelen. Leuk is vaak anders, soms is het zelfs heel naar, maar het is onvermijdelijk. We krijgen in het leven er op de een of andere manier mee te maken. Het hoort bij leven en dood, het hoort bij liefde en je hechten aan andere mensen, het hoort bij dromen en verlangens hebben, en bij teleurgesteld worden. Kortom, het hoort bij het volle leven.
Je schone pijn niet willen aanvaarden (en dus de vechtstandschakelaar aanzetten), creëert vuile pijn. En een beetje van die vuile pijn is dan ook nog niet zo’n ramp (een avondje zappen of een zak chips leegeten om gevoelens van leegte te vermijden bijvoorbeeld). Maar je kunt je makkelijk voorstellen hoe dit leidt tot allerlei vormen van verslaving, relatie-ellende, eetproblematiek, kortom tot allerlei vormen van impasses.
Even heel in het kort:
Staat je vechtstandschakelaar uit, dan:
- kunnen je emoties vrij stromen (wat nog iets anders is trouwens dan ze er dan maar in het wilde weg uit te gooien)
- verspillen we geen energie aan vechten tegen of vermijden van emoties (en die energie kunnen we voor heel veel mooie andere dingen aan gaan wenden)
- creëren we niet allerlei vuile pijn
Staat de vechtstandschakelaar aan, dan:
- komen onze emoties vast te zitten
- verspillen we enorm veel tijd en energie aan het geworstel met onze emoties
- creëren we een hoop akelige en nutteloze vuile pijn.
