Momenteel ben ik mij weer eens opnieuw aan het verdiepen in het enneagram. Toen ik jaren geleden voor het eerst in aanraking kwam met het enneagram, had ik er een flinke weerstand tegen: ‘elk mens is uniek, je gaat toch mensen niet in een hokje stoppen door er een nummer aan te hangen’. De soms behoorlijk simplistische manier waarop het enneagram her en der in de media verschijnt hielp me ook niet echt om van mijn vooroordelen af te komen.
Maar toen ik het erg goed geschreven ‘Werken met het enneagram’ van Hannah Nathans in handen kreeg, veranderde dat. Nathans’ werk (en overigens ook dat van een andere belangrijke enneagram-auteur als Sandra Maitri) geeft een goed inzicht in de enneagramtypen.
Als je geboren wordt, ben je nog helemaal open naar de wereld. Maar al heel snel moet je leren met allerlei onaangename invloeden om te gaan. En je open, transparante houding verandert: om ons te beschermen zetten we maskers op: de persoonlijkheid ontstaat. En bij iedereen ontstaat een ander soort persoonlijkheid:
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ heel perfectionistisch alles zo goed mogelijk te doen, om fouten te voorkomen (type 1), en zo je veiligheid te waarborgen
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om je helemaal te richten op anderen en hen te helpen, om je zo te verzekeren van liefde en aandacht (type 2)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om heel veel te presteren, zodat je daarmee je bestaansrecht veilig stelt (type 3)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om altijd maar te blijven zoeken naar dat wat ontbreekt, om te blijven verlangen naar datgene wat je gelukkig gaat maken (type 4)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om je enigszins van het leven te distantiëren, zodat je onafhankelijk bent en niet zo de kans loopt om gekwetst te worden (type 5)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om potentieel gevaar zoveel mogelijk in de gaten te houden, zodat je veiligheid gewaarborgd blijft (type 6)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om pijn, onaangename gevoelens en negatieve confrontaties zoveel mogelijk te vermijden, en zoveel mogelijk plezier uit het leven te halen (type 7)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om en krachtige indruk te maken en je kwetsbaarheden te verstoppen (type 8)
- Je kunt ervoor ‘kiezen’ om te zorgen dat de harmonie in de groep bewaard blijft, zodat je met anderen verbonden blijft, erbij hoort en niet afgewezen wordt (type 9)
De persoonlijkheid helpt je om te overleven in de wereld, om je een plek te veroveren. Maar op een gegeven moment kan dit aangeleerde, soms bijna mechanische gedrag je gaan remmen in je leven. Dan is het goed om helder te krijgen dat veel gedragspatronen ‘automatismen’ zijn. En automatismen krijg je pas in de kijker, als je je er bewust van wordt. En dit hoeft in eerste instantie niet heel makkelijk te zijn. Want bij dat automatische gedrag horen soms ook onaangename kanten van jezelf:
- (Onderdrukte) woede bijvoorbeeld, dat al die anderen hun normen niet zo hoog hebben als jij (type 1)
- Trots bijvoorbeeld, door te denken dat je onmisbaar bent voor anderen (type 2)
- Bedrog, door je sterk te identificeren met alle prestaties die je neerzet en de rollen die je speelt, en te geloven dat je dat ook werkelijk ‘bent’ (type 3)
- Afgunst, door alsmaar jaloers te zijn op wat anderen hebben, en door ervan overtuigd te zijn dat het gras bij de anderen groener is (type 4)
- Hebzucht, door niet te willen delen, onafhankelijk te willen zijn, en daardoor alle tijd, energie en materiële zaken zelf te willen houden (type 5)
- Angst, door ervan uit te gaan dat alles en iedereen in de kern onbetrouwbaar en onveilig is (type 6)
- Onmatigheid, door duizend-en-een leuke dingen te plannen om de onderliggende angst voor gevoelens van beperking en ontoereikendheid toe te laten (type 7)
- Begeerte, door met volle intensiteit te zorgen dat je op alle levensgebieden krijgt wat je hebben wilt, desnoods ten koste van anderen (type 8)
- (Geestelijke) luiheid, door te veronachtzamen wat wezenlijk belangrijk voor je is, en je terug te trekken in een toestand van gemak en comfort.
Het enneagram helpt je om ook dit soort kanten van jezelf in een breder perspectief te zien. Wil je meer weten over de types? Op http://www.hurleydonson.com/nine_types.htm vind je een mooi overzicht van de enneagramtypen. Verder vind ik de volgende boeken de moeite van het lezen zeker waard: Hannah Nathans (Werken met het enneagram), Sandra Maitri (Het enneagram van passies en deugden), Renske van Berkel (Coachen met het enneagram).
