.
De laatste ben ik veel aan het nadenken over wat nou beter is als je iets wilt creëren: je op het proces richten, of op het doel?
Moet je je focussen op datgene wat je wilt bereiken? Je doel haarscherp voor ogen zien, het zo SMART mogelijk verwoorden, en hard aan de slag?
Of moet je je richten op een zo consistent mogelijk proces: elke dag gestructureerd aan het werk met je creatieve proces. Je niet gek laten maken door wat je jezelf ten doel hebt gesteld, en er heel precies zijn op dat je telkens weer aan de slag gaat. Weer of geen weer, inspiratie of geen inspiratie.
Het antwoord is – het zal ons niet verbazen – allebei.
Proces-gerichtheid en doelgerichtheid lijken elkaar uit te sluiten, maar sluiten elkaar juist in.
Alleen doelgericht aan de slag gaan kan ontmoedigend werken.
- Soms liggen doelen ver weg, en verlies je halverwege de moed dat je het kunt halen.
- Of doordat je je doel al zo exact hebt geformuleerd is er geen ruimte om creatief zijpaden in te slaan, om zo tot nog onverwachte en veel betere uitkomsten te komen.
- Of de dingen echt lukken heb je niet altijd zelf in de hand. Misschien zijn er andere omstandigheden waardoor jouw doel niet gehaald kan worden. Als je je dan vooral op het doel focust kan dit enorm frustrerend zijn.
Alleen maar op het proces gericht zijn kan daarentegen oeverloos zijn.
- Omdat je geen duidelijke richting hebt vastgesteld kun je elke kant wel opgaan.
- Doordat er geen duidelijke deadline is krijg je eigenlijk nooit echt iets af.
- Doordat je geen einddoel hebt vastgesteld ontstaat er geen lijn en geen focus in je werk..
Elk creatief proces heeft een mix nodig van beide types werk: doel- en procesgericht. Hieronder noem ik drie voorbeelden:
Schilderen
Ik begin met het voorbeeld dat het dichtst bij me ligt: schilderen. Toen ik twee jaar geleden opnieuw met schilderen begon was het puur procesgericht. Wijzer geworden, want achttien jaar eerder was ik ook al eens begonnen met schilderen, en toen zat ik in zo’n doelgerichte modus, dat ik al snel de kwast erbij neerlegde. Omdat ik ‘mooie’, ‘goede’ schilderijen wilde maken (wat natuurlijk in het begin helemaal niet lukte) raakte ik zo snel ontmoedigd en ontevreden dat ik er al snel mee stopte vanuit het idee: ‘dit kan ik niet’.
De drang om te schilderen bleef. En toen ik weer opnieuw begon was ik wijzer geworden, en stelde ik me geen enkel doel. Het enige doel was het proces: zo mogelijk elke dag iets maken.
Ik schilderde ook helemaal niet meer op ‘echte, officiële’ ondergronden zoals canvas, nee, ik deed alles zoveel mogelijk op gratis behangrollen die ik van een vriendin had gekregen, of ik maakte schetsen op de achtergronden van gebruikte A4-tjes kopieerpapier. Totaal pretentieloos. Alles klaar om in de papierbak te gooien.
Langzamerhand begon het door alle oefening toch ergens op te lijken, en toen zich een jaar geleden de gelegenheid voordeed om te exposeren durfde ik daar langzaam voor open voor te staan. Toen duurde het nog een jaar voordat het zo ver was, en nu hangt het werk er. (Klik hier voor de link naar de expositie)
Halverwege het afgelopen jaar verschoof de focus van proces- naar meer doelgericht. Ik realiseerde me: als ik het plan heb om er zes grote schilderijen te laten hangen, dan moet ik daar nu toch over na gaan denken. En hoe dichter ik bij de expositiedatum kwam, hoe meer product- en doelgericht ik te werk ging.
Nu de tentoonstelling eenmaal hangt, ben ik weer helemaal terug in het procesgerichte werken, door dag in dag uit opnieuw pretentieloos wat raak te klodderen. (Zie mijn kunstweblog). En juist door dat maar wat aanklodderen ontstaan er nieuwe ideeën, nieuwe richtingen.
Schrijven
Een ander voorbeeld zag ik bij een klant van mij die zojuist een zeer succesvol 30-dagentraject af heeft gerond. Hij had al heel lang een roman in zijn hoofd, en besloot er nu echt voor te gaan. Het doel lag klaar (de roman), en nu gebruikt hij een mengeling van procesgericht en doelgericht werken om dichter bij zijn doel te komen.
Hij schrijft in principe 3 uur per dag. Het eerste uur is procesgericht schrijven: als warming up, om dingen uit te proberen en om zijn schrijversvakmanschap op een losse manier te verbeteren.
De twee uren daarna zijn gericht op het schrijven aan zijn roman, wat dus een stuk doelgerichter is. Waarvan sommige onderdelen weer heel doelgericht zijn, zoals research doen over een bepaald concreet onderwerp, en sommige dingen wat opener zijn, zoals het daadwerkelijk schrijven van een hoofdstuk.
Inmiddels heeft hij een heel concreet doel voor de komende tijd gesteld: op een bepaalde datum die niet te ver weg ligt een synopsis en een eerste hoofdstuk afschrijven.
Het was voor mij verbijsterend hoeveel werk deze schrijver in 30 werkdagen voor elkaar kreeg. Hij is veel en veel dichter bij zijn doel gekomen dan hij had durven dromen. En de basis daarvan lag ongetwijfeld in zijn commitment aan het dagelijkse creatieproces, en de heldere koers die hij vaart: in de richting van het afschrijven van zijn roman. (Ben je benieuwd naar het schrijversweblog dat hij onlangs is gestart? Klik dan hier).
Een e-course ontwikkelen
En een derde voorbeeld is ook uit mijn dagelijks leven van dit moment: het creëren van de e-course ‘Van Wens naar Werkelijkheid’ die op 4 april start. Dat is eigenlijk het meest doelgerichte van deze drie voorbeelden. Ik had een duidelijke deadline, het doel lag strak vast. Maar: de inhoud, de titel (en zelfs de startdatum…) van de e-course is tot op het laatste moment nog aan verandering onderhevig geweest – en tot op het laatste moment kreeg ik nieuwe invallen die het hele schema omvergooiden, maar de boel mijns inziens toch op een hoger niveau tilden.
Waarom vraagt jouw project als het gaat om proces- dan wel doelgerichtheid?
Mijn vraag aan jou is: wat is het creatieve project waar je je op dit moment aan wilt committeren? (Heb je dat niet helder, en wil je dat graag uitzoeken – doe dan mee aan de e-course!)
En vraag jezelf af: ‘hoe is mijn mix van procesgericht en doelgericht werken? Wat heeft mijn project nu nodig: meer een helder doel en deadlines? Of meer een regelmatige structuur en een commitment aan dagelijks of in elk geval regelmatig op een open manier creatief aan de slag?’
Ik ben benieuwd naar hoe dit voor jou werkt!
Hartelijke groet en veel succes met je project!
Simone
