Als je aan kleine kinderen vraagt of ze een paard willen schilderen, schilderen ze het. En een brandweerauto, en een paleis, en een engel en een vlinder. Ze kunnen alles schilderen, en als je ze genoeg verf en papier geeft, dan schilderen ze tot ze moe zijn, honger hebben, of zin krijgen in iets anders.Hoe anders is het als je volwassen geworden bent, en zelf soms het verlangen voelt om te schilderen of te tekenen. Duizend-en-een stemmetjes in ons roeren zich. ‘Ik kan niet schilderen’. ‘Ik heb geen talent’. ‘Ik weet niet wat ik zou willen schilderen’. ‘Ik hou niet van abstracte kunst’. ‘Nee, ik wil geen herkenbare figuren schilderen’. ‘Ik heb geen inspiratie’. De onbevangenheid uit onze kindertijd is verdwenen, en ergens voelen we wel dat dat een enorm verlies is. Onze ware, oorspronkelijke creativiteit heeft een flinke deuk opgelopen in de tussentijd.
Michele Cassou en Stewart Cubley proberen met hun schildercursussen de oorspronkelijke vrijheid, die we als kind nog hadden toen we zonder oordeel zaten te tekenen, weer terug te winnen. Zij schreven het boek ‘Life, Paint and Passion, reclaiming the magic of spontaneous expression’. Eigenlijk zou je hun lessen misschien niet eens ‘cursus’ moeten noemen, omdat ze proberen alle oordeel van het schilderen af te halen, alle resultaatgerichtheid, alle idee over hoe iets eruit moet gaan zien. Ze beschouwen zich niet als ‘teachers’, maar als ‘unteachers’, en hun ‘students’ als ‘unstudents’. Kijk eens naar het volgende filmpje om een indruk te krijgen:
{youtube}hYbQ-fRNbU8{/youtube}
Volgens hen is er een fundamenteel onderscheid tussen schilderen voor het proces of schilderen voor het product. Als je schildert om een product te maken, dan heb je al iets in je hoofd. Dan moet het ergens op lijken, en dan kan het dus ook mislukken. Als je schildert om het proces, dan kan er niets mislukken, dan is er geen oordeel, dan is er geen goed of fout, dan zijn er gewoon kleuren die ontstaan, vormen, dan is er de vreugde van het schilderen, de vrijheid om elk moment weer links of rechtsaf te slaan.
Als je schildert om het proces, dan word je je bewust van hoeveel oordelen je eigenlijk hebt, hoeveel je van jezelf afwijst, hoeveel je bij voorbaat al uit je ervaring weg censureert. Je realiseert je hoe je jezelf vergelijkt me de ander, en hoe klein en onmachtig je jezelf vaak maakt. Maar je gaat ook weer iets ervaren van wat dat kleine kind moet hebben ervaren, het verdwijnen in het moment, het totaal opgaan in de beweging, in de kleur, in de ervaring van het schilderen. Er kan weer een gevoel van levendigheid ontstaan, van ongekende mogelijkheden.
Er is in mijn beleving een overeenkomst met meditatie. Het doel van meditatie is niet ‘rustig worden’ of ‘gelukkig worden’. Meditatie heeft wel te maken met het leven in al zijn volheid helemaal doorleven en aanvaarden, met ‘hier en nu’ zijn. Niet als truc, maar wel als doorlopende oefening.
Het processchilderen gaat net als meditatie ook niet om een eindresultaat. Het wil wél de oerervaring van de creatieve impuls, die in elk mens verborgen ligt, de vrije hand geven, en alles wat zich tijdens dat proces aandient doorleven. Je wordt daar misschien niet instant gelukkig of rustig van, maar wel kan het je meer in verbinding brengen met je eigen diepste verlangens en aspiraties. Je komt meer tot leven.
Misschien iets om eens mee te experimenteren? Koop goedkope verf op waterbasis (bijvoorbeeld een stuk of twaalf kleuren plakkaatverf oftewel ‘schoolverf’). Het merk Ecola is overal te koop, (maar bij Peter van Ginkel in Utrecht bv kun je een veel goedkoper alternatief vinden in halve literflessen onder de naam tempera), en koop goedkope grote vellen dik papier en een paar kwasten van verschillend formaat. Als je niet te duur materiaal koopt, hoef je je tijdens het schilderen geen zorgen te maken dat het wel ‘moet lukken’. Ik ben benieuwd naar jullie ervaringen!
