“When I dare to be powerful, to use my strength in the service of my vision, then it becomes less important whether I am afraid”.
Audre Lorde (1997, The cancer journals)
Onlangs stond ik met mijn coachingspraktijk op een beurs, waar ik aan vele bezoekers duidelijk moest maken wat existentiële coaching nu eigenlijk is. ‘Existentieel’ is een niet-alledaags begrip. Existentiële thema’s liggen dan wel aan de basis van ons bestaan, maar in het gewone dagelijkse leven zijn we vaak zo druk met van alles en nog wat, dat die basisthema’s niet zomaar aan de oppervlakte komen. Totdat er een moment komt dat de gewone dingen niet meer werken: je wordt ziek, je wordt ontslagen, je verliest een dierbaar iemand. Of zonder duidelijke oorzaak voldoet je gewone manier van doen niet meer. Je wordt teruggeworpen op jezelf. Op zo’n moment komen existentiële vragen aan de orde.
Dat soort existentiële vragen kunnen allerlei vormen aannemen, maar één van die belangrijke bestaansvragen is de vraag naar je ‘waarden’. Wat is werkelijk van waarde in je leven? Wat is de richting waarin je wilt dat je leven gaat? Wat is jouw weg? Vaak worden waarden verward met doelen, en dit deed me denken aan een interessant artikel dat ik een tijdje geleden las op internet, geschreven door Emma McCreary. Op een gegeven moment maakte Emma een lijstje met aantal dingen die ze graag wilde bereiken. Ze wilde dat ze moeiteloos klanten binnenhaalde voor haar bedrijf, ze wilde reizen, ze wilde meer geld hebben, enzovoorts
Een jaar later schreef ze weer zo’n lijstje. Het zag er heel anders uit:
-Ik wil dagelijks plezier hebben in mijn werk
-Ik wil mijn bedrijf zodanig vorm geven dat het andere mensen optimaal van dienst kan zijn
-Ik wil elk moment doorleven en waarderen zoals het is. (kijk voor het volledige lijstje op haar site)
Het viel Emma op hoeveel beter het tweede lijstje haar beviel dan het eerste. Het was veel minder op de toekomst gericht, en veel meer op het nu. Heel veel dingen van haar tweede lijstje deed ze al, of waren er al. Het lijstje maakte haar minder ‘ontevreden’ over wat er ontbrak, maar inspireerde haar juist om haar dagelijks leven zo in te vullen als ze eigenlijk graag zou willen. Dit is precies het verschil tussen doelen en waarden. Waarden zijn geen doelen
Doelen zijn concrete, bereikbare zaken. Doelen kunnen mislukken, waarden niet. Als je waarde bijvoorbeeld is: andere mensen helpen, kun je daar een concreet doel aan koppelen, bijvoorbeeld een opleiding die als doel heeft andere mensen te helpen. Of je die opleiding nu wel of niet afmaakt, of je nu wel of niet professioneel met mensen gaat werken: je waarde blijft staan. Doelen zijn heel nuttig om je op weg te helpen, om jezelf ‘op koers’ te houden. Maar als een doel eenmaal bereikt is, blijft je onderweg, op je waarde-volle weg, en telkens kies je weer nieuwe doelen om je waarde gestalte te geven. Waarden en gevoelens
Het vorm geven aan waarden kan prettige gevoelens opleveren, maar kan regelmatig ook onprettig voelen. Naar je waarden leven vóelt niet altijd fijn. Stel je voor, dat je een sociale fobie hebt, en je vindt het van waarde om goede relaties te hebben met andere mensen. Dan kan het behalen van een doel (bijvoorbeeld naar een feest gaan, dat je eigenlijk beangstigend vindt) onprettige gevoelens met zich meebrengen. Zoals Audre Lorde in het citaat hierboven aangeeft: als je durft je leven vorm te geven in de richting van je waarden, dan wordt het wat minder belangrijk of je nu bang bent of niet. Waarden liggen niet in de toekomst
Waarden beleef je ‘nu’. Waarden geven de tocht door je leven richting. Elke stap op die tocht is als het ware gekleurd met je waarden. Het is dus niet zo dat als je een bepaald doel of een bepaalde uitkomst hebt behaald, dat de zaak dus dan pas waarde-vol is. Je kunt je leven zo meer als een proces gaan beleven, dat van moment tot moment zinvol is, in plaats van een hordeloop van al dan niet behaalde doelen.
Wat zijn jouw waarden?
Om een aanzetje te geven zou je kunnen kijken op welk van de volgende ‘waarde-gebieden’ er waarden bij je op komen. Probeer goed onderscheid te houden tussen waarden en doelen (eventueel zou je bij je waarden concrete doelen kunnen opschrijven, dat is iets waar ik binnenkort wellicht op terugkom).
• Huwelijksrelatie, partner, intieme relatie
• Ouderschap
• Familieverhoudingen (anders dan intieme relaties of ouderschap)
• Vriendschap, sociale relaties
• Loopbaan, werk
• Onderwijs, opleiding, persoonlijke groei en ontwikkeling
• Recreatie, vrije tijd
• Spiritualiteit
• Burgerschap
• Gezondheid, fysiek welzijn
Ken aan elke waarde (die in je opkomen bij het lezen van bovenstaande waardegebieden) twee cijfers toe tussen 0 en 10. Het eerste cijfer is hoe belangrijk je de gekozen waarde vindt, en het tweede cijfer hoe manifest deze waarde in jouw leven is. Misschien vindt je bijvoorbeeld ‘groeien in je werk’ zo belangrijk, dat je het een 8 geeft, maar zit je momenteel in een dusdanig monotone baan, dat het in de praktijk een 3 verdient. Het verschil tussen deze twee cijfers geeft aan in welke mate dit gebied in je leven aan verandering toe is. (Zie ook: Steven Hayes, ‘Uit je hoofd, in je leven’, p. 183-197).
