Wat zijn eigenlijk waarden? Al heel snel worden ‘waarden’ geassocieerd met ‘normen en waarden’.
Maar binnen een coachingsproces gaat het bij waarden eigenlijk niet in eerste instantie om hoogstaande normen. Waarden zijn als het ware kwaliteiten van iemands leven, als dat leven ook daadwerkelijk met hart en ziel geleefd wordt. (Foto: Darwin Bell, www.flickr.com)
Waardeninventarisatie
Ieders leven is anders, en ieders waarden zijn anders. Als je op een punt in je leven staat dat je zaken aan het heroverwegen bent, zoals bijvoorbeeld op het moment dat je een nieuwe stap in je werk of relatie of gezinssituatie wilt gaan nemen, kan het zinvol zijn om je waarden eens op een rijtje te zetten. Ook als je al langere tijd op een vage manier ontevreden bent, kan een inventarisatie van je waarden inzicht geven, of je manier van leven eigenlijk wel bij je klopt. Het zou kunnen zijn dat je er achter komt dat je al jaren lang naar andermans waarden leeft.
Hoe pak je dat aan?
Maar hoe krijg je je waarden helder? In coachings- en loopbaanboeken kom je regelmatig lijsten met ‘waarden’ tegen, zoals: zorgvuldigheid, creativiteit, integriteit, zelfstandigheid. Allemaar prachtige waarden, waar je dan de tien voor jou belangrijkste uit moet kiezen. Vaak kost dat moeite. Op zo’n lijstje zien de waarden er abstract uit, en de kans is groot, dat je er een aantal waarden bijzet, waarvan je vindt dat je ze eigenlijk zou willen of zou moeten hebben, maar die niet écht bij je passen.
Als je je waarden helder wilt krijgen is het daarom beter om heel concreet naar je eigen leven te kijken. Onderstaande experimentjes kunnen je wellicht helpen bij het brainstormen:
- Piek-ervaringen – Denk terug aan één of meerdere ‘piek-ervaringen’: momenten in je leven die je als zeer intens en waardevol hebt beleefd. Wat gebeurde er toen? Aan welke waarden werd op dat moment recht gedaan?
- Vervelende ervaringen – Je kunt ook terugdenken aan akelige, vervelende, frustrerende ervaringen. Wat gebeurde er toen? Aan welke waarden ontbrak het op dat moment ten enen male?
- Wat is belangrijk in je leven? – Je kunt jezelf ook afvragen, wat er werkelijk belangrijk is in je leven, los van eten, kleding en onderdak. Zonder welk soort kwaliteiten zou jouw leven veel minder kleur en zin hebben?
Bedenk zo al brainstormend wat in jouw leven belangrijke waarden zijn. Soms is een waarde niet in één woord te vangen. Vorm dan kleine clusters van woorden, die in hetzelfde betekenisveld liggen (bijvoorbeeld: authenticiteit/eerlijkheid/integriteit, of vrijheid/avontuur/spannende dingen ondernemen). Deze clusters geven meer nuance aan wat je eigenlijk precies bedoelt.
Neem hier rustig de tijd voor. Het kan enige tijd duren, voordat je voor je gevoel de waarden die echt ‘eigen’ aan je zijn in kaart hebt gebracht. Maak het aantal waarden niet te groot, kies bijvoorbeeld voor tien waarde-clusters.
De volgende stap is om te kijken in welke mate deze waarden in jouw leven ook gestalte krijgen. Zet allereerst je waarden in volgorde van belangrijkheid. (Dit kun je zien als een soort oefening om binnen je tien belangrijkste waarden te ontdekken, welke echt cruciaal voor je zijn). Geef vervolgens alle waarden een getal tussen de 1 en de 10, waarbij 1 betekent dat deze waarde helemaal niet aanwezig is in je huidige, concrete leven (en 10 dat naar die waarde volledig geleefd wordt). Vraag jezelf af bij de ‘lagere scores’ (bijvoorbeeld onder de 7)
- Wat kost het je dat je niet of niet voldoende naar deze waarde leeft?
- Wat houd je tegen om het wel te doen?
- Hoe zou je het er concreet uitzien als je wel meer naar deze waarde zou leven?
Het is zinvol om om de zoveel maanden te kijken welke ‘cijfers’ je je waarden tegen die tijd geeft, en om zo bij te houden of je tevreden bent met de ontwikkelingen in je leven.
Op het moment dat je een belangrijke beslissing moet nemen kun je met behulp van deze lijst waarden een ‘beslissingsmatrix op basis van waarden’ maken. Kijk daarvoor binnenkort op mijn weblog.
